Wymagania normy ISO 14001 - Wymagania prawne i inne (pkt.4.3.2)

Zgodnie z wymaganiami normy organizacja ma na bieżąco identyfikować przepisy prawne i posiadać odpowiedni dostęp do nich. Ma się to odbywać zgodnie z ustanowioną i wdrożoną procedurą.

Przez wyżej wymienione przepisy należy rozumieć wszystkie wymagane przepisy prawne i inne wymagania, które organizacja musi spełniać, a które mają zastosowanie do aspektów środowiskowych działalności organizacji, jej wyrobów lub usług.

Źródłem obowiązujących wymagań prawnych moa być:

- umowy międzynarodowe,

- ustawy,
- rozporządzenia,
- zarządzenia.

Poza przepisami ogólnie obowiązującymi na terenie całego kraju wydawane są również przepisy obowiązujące w danym regionie lub gminie. Są to przede wszystkim:

- rozporządzenia wojewody,

- miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego,
- uchwały gminy.
 

Poza wymaganiami opisanymi w powyżej wymienionych przepisach stawiane są również organizacjom indywidualne wymagania określone w odpowiednich decyzjach administracyjnych, w tym m.in. w:

- decyzji ustalającej rodzaje i ilości substancji zanieczyszczających dopuszczonych do wprowadzania do powietrza,

- pozwoleniu wodnoprawnym,
- zezwoleniu lub uzgodnieniach związanych z gospodarką odpadami.

Pozostałe wymagania mające kontekst środowiskowy mogą wynikać z innych źródeł, którymi mogą być:

- umowy cywilno-prawne ( umowa na pobór wody i odprowadzanie ścieków, umowa na wywożenie odpadów komunalnych, umowa za odbiorcą odpadów),

-normy produktowe,
-zobowiązania dobrowolne podjęte przez organizacje lub jednostkę nadrzędną, np. zobowiązania koncernowe.

W praktyce wdrażania i utrzymywania systemu zarzadzania środowiskowego należy:

- określić wszystkie wymagania prawne, które organizacja potencjalnie musi spełniać,

- dokonać analizy treści tych przepisów i wybrać, które wymagania z tych przepisów dotyczą organizacji,
- określić wpływ tych przepisów na działalność organizacji i odniesie ich do zidentyfikowanych aspektów środowiskowych,
- ustalić, czy organizacja spełnia wymagania tych przepisów,
- opracować i utrzymywać procedurę identyfikowania i dostępu do przepisów i prowadzonego aktualizowanego rejestru przepisów,
- prowadzić analizy odniesienia przepisów do działalności, wyrobów i usług,
- określać zgodność prowadzonej działalności z tymi przepisami,
- wprowadzić odpowiednią komunikację w zakresie przepisów prawnych, tak aby osoby pracujące w organizacji były świadome wymagań prawnych mających odniesienia do ich działalności i informowały o wprowadzanych zmianach technologicznych i innych, które mogą się wiązać z oddziaływaniem nowych – dotychczas nie mających zastosowania- przepisów.

 

 

Wdrażanie i utrzymanie systemu zarządzania środowiskowego wg ISO 14001

Wymagania normy ISO 14001 - aspekty środowiskowe (pkt. 4.3.1)

Prawidłowe spełnienie wymagania zawartego w punkcie 4.3.1 ma podstawowe znaczenie dla kształtu systemu zarządzania środowiskowego. Wymagane jest aby określić i wdrożyć procedurę, która ustala sposób, w jaki identyfikuje się aspekty środowiskowe w firmie. Celem tego procesu jest wyznaczenie i aktualizowanie informacji o tzw. znaczących aspektach środowiskowych. Identyfikacji podlegają te aspekty środowiskowe, które organizacja może nadzorować i na które ma wpływ.

Po wyznaczeniu znaczących aspektów środowiskowych należy pamiętać, że musza one być uwzględniane przy formułowaniu celów i zadań środowiskowych.

W rozumieniu normy aspekt środowiskowy odnosi się do działalności organizacji, do jej wyrobów lyb usług. Oznacza te elementy działalności , te cechy lub komponenty produktu lub usługi, w wyniku których można mówić o oddziaływaniu na środowisko, skutkach środowiskowych  związanych z tą działalnością , usługą lub wyrobem.

Jeśli charakter danego aspektu związanego z działalnością lub usługą albo wyrobem powoduje poważne (znaczące) oddziaływanie na środowisko, wówczas dany aspekt środowiskowy określa się jako znaczący aspekt środowiskowy.

Poniżej przedstawiono przykład aspektów środowiskowych i ich oddziaływań na środowisko na przykładzie spalania węgla w kotłowni.

Źródło aspektu środowiskowego (proces, działanie, usługa, wyrób)	Aspekt środowiskowy	Oddziaływanie na środowisko
Spalanie węgla w kotłowni	Emisja do powietrza (CO2, SOx, NOx, CO pył i in)	Zanieczyszczenie powietrza (efekt cieplarniany, kwaśne deszcze, zakwaszenie gleby i in.)
	Powstawanie odpadów ze spalonego węgla (popioły, żużle)	Zajmowanie powierzchni (składowisko odpadów, efekty związane z transportem odpadów)
	Zużywanie węgle (nieodnawialnego surowca naturalnego)	Uszczuplenie zasobów nieodnawialnych surowców naturalnych, szkody górnicze, efekty związane z transportem węgla)

 

Proces identyfikacji aspektów środowiskowych musi uwzględniać te oddziaływania środowiskowe, które mogą powstać w konsekwencji typowych warunków działania (procesy ustalone), nietypowych (zwanych też specjalnymi)  warunków działania ( zatrzymanie i uruchomienie procesów) oraz sytuacji awaryjnych (pożar, emisje na wskutek niekontrolowanego wycieku z  instalacji).

 Wdrażanie systemu zarządzania środowiskowego.

Wymagania normy ISO 14001 - Polityka środowiskowa

Polityka środowiskowa jest dokumentem, który nadaje kierunek wdrażania i doskonalenia systemu zarządzania środowiskowego, tak aby możliwa była poprawa niekorzystnego oddziaływania na środowisko. Jest wyrażeniem zobowiązań najwyższego kierownictwa wobec środowiska. Jest swego rodzaju „lokomotywą” systemu.

Wszystkie zobowiązania w niej zawarte muszą być rozwinięte i przełożone na codzienne działania firmy.

Norma wymaga aby w polityce znalazły się trzy konkretne zobowiązania, które stanowią filary polityki oraz jednocześnie systemu zarządzania środowiskowego:

1.       Zobowiązanie do ciągłego doskonalenia systemu zarządzania środowiskowego, rozumiane jako zobowiązanie do ciągłej poprawy w zakresie oddziaływania na środowisko,

2.       Zobowiązanie do zapobiegania zanieczyszczeniom,

3.       Zobowiązanie do utrzymywania zgodności z prawem ochrony środowiska i innymi uregulowaniami środowiskowymi, które odnoszą się do danej firmy.

Norma wymaga również aby zapewnić, że polityka ma określne cechy:

·         Jest odpowiednia do charakteru organizacji i jej oddziaływań na środowisko oraz stanowi podstawę do wyznaczania i weryfikacji celów środowiskowych.

·         Musi być udokumentowana i przekazana pracownikom w taki sposób, że wszyscy oni zrozumieją, co firma stara się osiągnąć.

·         Deklaracja polityki środowiskowej musi być dostępna dla zainteresowanych stron.

Wdrażanie i nadzorowanie Systemu Zarządzania Środowiskowego wg ISO 14001

Interpretacja wymagań normy ISO 14001 - Wymagania ogólne (pkt. 4.1)

Punkt ten przedstawia podstawowe wymaganie wdrożenia i utrzymania systemu zarzadzania środowiskowego spełniającego wymagania szczegółowo wymienione w kolejnych punktach normy.

Wdrażanie i nadzorowanie Systemu Zarządzania Środowiskowego wg ISO 14001

Interpretacja wymagań normy ISO 14001

Wymagania normy ISO 14001 są sformułowane dosyć lakonicznie i pozwalają na dużą elastyczność interpretacji. Ułatwia to stosowanie  normy w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw. Duża elastyczność wymagań normy pozwala na dostosowanie systemu zarządzania środowiskowego do specyfiki organizacji.
Struktura wymagań normy opiera się na cyklu ciągłego doskonalenia PDCA (wg Deminga).
Wymagania normy są pogrupowane następująco:
1. Polityka środowiskowa,
2. Planowanie - odpowiednik fazy Plan cyklu Deminga,
3. Wdrażanie i funkcjonowanie - odpowiednik fazy DO cyklu Deminga,
4. Sprawdzanie i działania korygujące - odpowiednik fazy Check cyklu Deminga,
5. Przegląd prowadzony przez kierownictwo - odpowiednik fazy Act cyklu Deminga.

Wstęp do normy informuje o kilku istotnych zagadnieniach:
1. Stosowanie normy jest dobrowolne. w funkcjonowanie systemu należy zaangażować szerokie grono pracowników, a szczególnie całe kierownictwo. W małych i średnich firmach oznacza to wszystkich pracowników.
2. System zarządzania środowiskowego należy zintegrować z ogólnym systemem zarządzania. Norma ma za zadanie pomóc organizacjom w osiąganiu celów środowiskowych jak i ekonomicznych oraz zgodności z wymaganiami prawa. Norma nie podaje żadnych wymagań dotyczących wyników działań na rzecz ochrony środowiska.
3. System zarządzania środowiskowego opiera się na znaczących aspektach środowiskowych, tj. tych elementach działań organizacji, jej wyrobów lub usług, które mogą wzajemnie oddziaływać ze środowiskiem i mieć znaczący na nie wpływ.

Wdrażanie i nadzorowanie Systemu Zarządzania Środowiskowego wg ISO 14001

Zarządzanie środowiskowe zgodne z normą ISO 14001

Szybki rozwój przemysłu spowodował konieczność większej dbałości o środowisko niż dotychczas. Można oczywiście wydawać kolejne zakazy i mnożyć kary, ale cóż z tego, jeśli przedsiębiorstwom nie chce się lub twierdzą, że nie są w stanie zmniejszyć zanieczyszczeń. Wobec tego rozpoczęto zachęcanie przedsiębiorstw do zmiany postaw. Początkowo firmy podejmowały działania po zakończeniu procesu wytwarzania, jednakże między innymi doświadczenia z wdrażaniem systemów jakości zasugerowały celowość wprowadzania działań jeszcze na etapie produkcji.

Stąd pojawiło się ostatnio zarządzanie środowiskowe, które polega na redukcji ilości zanieczyszczeń i odpadów u źródła ich powstania. W tych działaniach realizuje się znaną już zasadę "myśl globalnie - działaj lokalnie". Odchodzi się więc od kontrolowania zanieczyszczeń, na rzecz zarządzania środowiskowego.

Podstawowym narzędziem realizacji zarządzanie środowiskowego jest analiza cyklu życia produktu. Są to zorganizowane i ciągłe działania, których celem jest zapobieganie powstawaniu i systematyczna redukcja zanieczyszczeń.

Realizowany w przedsiębiorstwach program czystszej produkcji jest dobrym początkiem dla wdrożenia zarządzania środowiskowego według wymagań normy ISO 14001. System ten realizuje się między innymi w oparciu o Koło Deminga (metoda PDCA - planuj, wykonuj, sprawdzaj, działaj).
Istnieje kilka sposobów wdrażania systemu. Można opracować zintegrowany system dokumentacji w firmie. Zadanie to jest bardzo efektywne, ale jednocześnie prawie tak samo trudne. Można także zignorować istniejące dokumenty i zbudować oddzielną dokumentację ISO 14001. To z kolei spowoduje, że pracownicy będą mieć więcej niż jedną instrukcję działania. Trzeci sposób to dostosowanie dokumentacji do potrzeb zakładu. Ten sposób łączy część pierwszego i drugiego. Ostatni to komputerowa dokumentacja systemu.